موسیقی تعزیه 2

ایشان در ادامه این مطلب اظهار داشتند بنده مجالس متعدد تعزیه را دیده و مطالعه کردم و قابل توجه است که خیلی از مجالس تعزیه مورد اقبال وارد نشده است و در اینجا این سوال مطرح می شود که ایراد کار در کجاست؟

عدم رعایت تناسب میان سه رکن مذکور از جمله دلایل مهمی بود که حجت الاسلام مومنی به آن اشاره ای داشتند و چند نمونه از آنها را ذکر کردند. مثلا اینکه گاهی نمایش تعزیه بیشتر از شعر و آهنگ آن باشد (مانند مجلس غدیر خم) و یا اینکه شعر تعزیه بیشتر از نمایش آن باشد. (مانند برخی مجالس سروده شده میرزا شهاب اصفهانی، شاعر برجسته عهد ناصری که تعزیه های او به همین دلیل رواج پیدا نکرد)

بخش دیگر سخنان حجت الاسلام مومنی حبیب آبادی به آسیب شناسی تعزیه -که موضوع اصلی نشست بود- اختصاص داشت و در مورد این موضوع خاطرنشان کردند امروزه ما در هر سه بخش تعزیه (نمایش، کلام و آهنگ) با آسیب هایی روبرو هستیم.

ایشان در بحث نمایش تعزیه (رکن اول) در میان تعزیه خوانهای مطرح امروزی، به حرکات کور و بی هدف (مانند اسب سواری کاذب و برخی حرکات نمایشی) و در بحث کلام تعزیه (رکن دوم) به سست بودن برخی اشعار و یا بعضی دخل و تصرف های بیجا در اشعار سروده شده قدیمی اشاره کردند و پیرامون رکن سوم (آهنگ تعزیه) گفتند: "در باب آهنگ تعزیه آسیب های متعددی متوجه تعزیه شده است. تعزیه خوان باید آهنگ های تعزیه را بشناسد ولی همین کم اطلاعی آنان از موسیقی تعزیه باعث آسیب های به تعزیه شده است."

حاج آقا مومنی در ادامه بحث آسیب های وارده بر رکن سوم (آهنگ و موسیقی تعزیه) به نمونه ای از تعزیه استاد عبدالمحمد شریفی (یکی از ارکان تعزیه برخوار که موسیقیدان هم بوده) اشاره ای داشتند و گفتند: 

"در تعزیه حجه الوداع امام در اول تعزیه درآمد را در آواز "بیات ترک" می خواند و به زینب که میرسد "ابوعطا" خوانده می شود و به قسمت آخر فاطمه صغری که رسید به آواز دستگاه "شور" می خوانند. با تامل بر این انتخاب دستگاه های موسیقی مشاهده می کنیم چقدر همه چیز مهندسی شده و دقیق است طوری که در این تعزیه با حزن و اندوه (در دستگاه شور)تمام می شود. ولی متاسفانه امروزه تعزیه خوانها دستگاه های آوازی را رعایت نمی کنند و بدون هدف از این گوشه به این گوشه می روند. گذشته از آن، تحریرهای بیجایی که می دهند تحریرهایی است که روی اسلوب اجرا نشده و اساسا باید توجه داشت تحریر در تعزیه فقط در درآمد تعزیه وجود دارد و بیشتر در بخش مناجات باید خودش را نشان بدهد اما متاسفانه در دوران اخیر برای خودنمایی این تحریرها اجرا می شود و در این میان هدف اصلی فراموش شده است.

ولی مثلا در تعزیه اجرایی استاد شریفی حبیب آبادی می دیدیم چقدر ابوعطا را زیبا و بدون اینکه تحریری بدهد اجرا می کرد. حتی در مخالف خوانی باید دانست مخالف خوان میدانی با مخالف خوان تخت خوان تفاوت دارد. مخالف خوان میدانی خیلی بریده بریده می خواند ولی مخالف خوان تخت خوان یک پرده ملایم تر اجرا می کند."

 

امام جمعه حبیب آباد در پایان سخنان خود اظهار داشت قدما چقدر با دقت و تدبر این سرمایه گرانقدر را برای ما به یادگار گذاشتند ولی متاسفانه این سرمایه حفظ نشده و بسیاری کسانی هم که این نکات و ظرایف را می دانستند از میان ما رفته اند.

پس از سخنان حجت الاسلام مومنی حبیب آبادی نوبت به بخش پرسش و پاسخ رسید تا حضار و علاقه مندان، مباحث و پرسش هایی را مطرح نمایند.

در نشست دوم تعزیه حضور استاد نعمت الله ستوده، استاد گرانقدر و پیشکسوت موسیقی اصفهان (و از شاگردان استاد حسن کسایی) لطف خاصی به این جلسه بخشید.