پیشینیه تعزیه به استناد سفرنامه های فرنگی

به روایت این سفرنامه ها قطعاً در اواسط دورۀ صفوی شبیه خوانی استقلال خود را به عنوانی نمایشی در عزای امام حسین و یاران و خانواده اش یافته بوده است.

تداوم در دورۀ قاجار

در دورۀ زندیه شبیه خوانی تکامل می یابد و رشد پیدا می کند تا اینکه در دورۀ قاجار با حمایت شاه و درباریان به مراسمی فراگیر در ایران تبدیل می شود و تکیه هایی برای اجرای آن ساخته می شود.

با به سلطنت رسیدن ناصرالدین شاه با حمایت های خاصۀ شاه و درباریان و اشراف و ثروتمندان تعزیه و شبیه خوانی متنوع تر، با شکوه و با تجملات بیشتری برپا می شده است. تا جایی که به دستور شاه قاجار تکیه دولت که تا آن زمان نظیرش به جهت وسعت و ابعاد وجود نداشته، در ضلع شرقی ارگ سلطنتی ساخته می شود.

بر اساس سفرنامه های خارجی حدالاقل ۳۰۰ تکیه در طهران وجود داشته که در آن با حمایت شاه و درباریان یا خیرین و بانی های مردمی اداره می شده است.

ممنوع شدن تعزیه

برپایی تعزیه تا زمان سلطنت رضاشاه همچنان به عنوان یکی از محبوب ترین مراسم عزا و تفریح در مجالس خصوصی و عمومی برپا می شده تا اینکه از اواسط سلطنت رضاشاه برپایی آن ممنوع می شود.

پس از شهریور ۱۳۲۰ و با لغو برخی فرمان های رضاشاهی، تعزیه آزاد می شود، اما دیگر نمی تواند شکوه ورونق دورۀ قاجار را بازیابد.

تعزیه گردانی و شبیه خوانی حرفه ای موروثی در ایران بوده و تقریبا هنوز هم به همین شکل است، اما در دورۀ معاصر نسل های جدید خانواده هایی که به صورت موروثی این حرفه را دنبال می کردند، علاقه ای به ادامۀ راه پدران خود نشان ندادند، بنابراین با از دنیا رفتن نسل های گذشته، میراث آنان نیز از یادها رفت یا روی به فراموشی نهاده شد.

ثبت جهانی تعزیه

در سال های اخیر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سعی در احیا و حفظ این هنر نمایشی آئینی کرده است. در آبان ماه سال ۱۳۸۹ به پیشنهاد ایران،  تعزیه به عنوان میراث فرهنگی ناملموس جهانی پنجمین جلسۀ کمیتۀ بین الملی یونسکو ثبت شد. (منبع : مجله گردشگری مارکوپولو)