تعزیه شهادت امام حسین ع (شبیه زینب : آقای عباس طالبی)
آقای عباس طالبی معروف به مرشد عباس در سال 1324 شمسی در حبیب آباد برخوار متولد گردید. وی تعزیه خوانی را در سن 14 سالگی و از سال 1335 در حسینیه محله بالا (حبیب آباد) آغاز نمود و سپس از سال 1348 تا کنون در حسینیه محله پایین این شهر به اجرای این هنر اسلامی پرداخته است. ایشان که در کنار تعزیه خوانی به مداحی اهل بیت علیهم السلام نیز مشغول است در نقش های مختلفی همچون هانی ، زینب و ... ایفای نقش نموده است. نامبرده که به تعزیه سنتی علاقه مند است و علی رغم صدای زیبا و دلنشین خود از مسیر تعزیه خوانی سنتی دور نشده است، از تعزیه خوانان قدیمی حبیب آباد همچون مرحوم عبدالمحمد شریفی بسیار تأثیر پذیرفته و شبیه حضرت زینب (س) که توسط آقای عباس طالبی اجرا می شود دیدنی است.
ضمن تشکر از همکاری آقای عباس طالبی با این پایگاه، از خداوند سلامتی و توفیق روزافزون ایشان را خواستاریم.
صرف نظر از احادیث و روایاتی که از اهل بیت ع در خصوص آزار نرساندن به حیوانات به دست ما رسیده و حتی ائمه محترم جماعات و به ویژه امام جمعه محترم حبیب آباد در مجالس مختلف به این مهم اشاره و توصیه هایی را به تعزیه خوانان و سرپرستان تعزیه نموده اند (همچون سخنان حاج آقا مومنی در روز 28 صفر سال 1393 در جمع مردم و تعزیه خوانان حسینیه محل پایین)، متاسفانه باز شاهد آن هستیم که برخی از اسب داران و اسب سواران به دلیل نا آگاهی یا خدای ناکرده از روی لجاجت اقدام به آزار اسب آن هم در مجالس تعزیه با زدن وسایلی همچون زنجیر ، تسمه چرمی ، چوب و بعضا توسط برخی تعزیه خوانان با شمشیر به بدن اسب ها می نمایند که این شخص نه تنها ثوابی از این مجلس نبرده بلکه بابت این آزار و اذیت حیوان می بایست در روز حساب، پاسخگو باشد.
این از یک طرف و از طرف دیگر یکی از مهارت هایی که تعزیه خوان باید بدان آشنا باشد هنر اسب سواری است که متاسفانه امروزه کمتر در بین جوانان و حتی بزرگسالان تعزیه خوان شاهد آن هستیم و تعزیه خوانان پیشکسوتی همچون سید کریم مومنی ، حاج مصطفی فقیه و ... به خوبی این هنر اسب سواری را اجرا می نموده اند.
از آنجا که هنر اسب سواری در تعزیه در کنار سایر فنون تعزیه خوانی بر جذاب تر شدن آن مجلس می افزاید توصیه می کنیم جوانانی که به تازگی قدم در این عرصه گذاشته اند با بهره گیری از اساتید پشکسوت این هنر سوار کاری را به خوبی فرا بگیرند و دیگر شاهد آزار و اذیت اسبها در تعزیه ها نباشیم.
اوج تکامل تعزیه در دوره ناصرالدین شاه (۱۲۶۴ـ۱۳۱۳) بود.
علاقه ناصرالدین شاه به تعزیه تا حدی بود که پزشک مخصوصش، فووریه، نوشته است امسال (۱۳۰۸)چون شاه در ایام محرّم در سفر بود،مراسم سالانه تعزیه را در دهه آخر صفر اجرا کردند.
به گفته گوبینو، در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه حدود دویست تا سیصد مکان، شامل تکیه و حسینیه و میدان، برای برگزاری تعزیه در تهران دایر بود.
تکیه دولت ،که به دستور ناصرالدین شاه ساخته شد،در ترویج تعزیه بسیار مؤثر بود.
تعزیه خوانانِ آنجا ــ که درحقیقت تعزیه خوانِ دولتی بودند ــ زیرنظر«مُعین البُکا» ی دربار،در برابر شاه و درباریان تعزیه میخواندند. بنا به روایتی، لباسهای تعزیه خوانانِ تکیه دولت در دربارتهیه میشد و برای جنگجویان، سپرها و شمشیرهای مرصع و کلاه خودهای جواهرنشان و برای بازیگرانِ نقش یزید و ابن سعد ، عمامه و قباهایی با ترمههای عالیِ زردوزی تهیه میکردند.
در آن سالها بیشتر شهرها و روستاها تکیه داشتند و تعزیه در آنها برگزار میشد، اگرچه برگزاری تعزیه مشروط به وجود تکیه نبود و در مساجد و میدانها و فضاهای باز و حتی خانههای شخصی و حیاط کاروانسرا ها نیز مجالس تعزیه برپا میشد.
ظاهراً اصفهان تکیههایی بدون سقف داشته است که جمعیت فراوانی در آنجا به تماشای تعزیه مینشستهاند.
عکس از آنتوان سوروگین
منبع : ویکی فقه / تعزیه
قسمتی از تعزیه شهادت امام حسین ع (شبیه شمر : آقای مرتضی منصوری)
از دیگر تعزیه خوانان پیشکسوت حبیب آباد، آقای مرتضی منصوری فرزند مرحوم استاد عباس می باشد. مرتضی منصوری در سال 1324 در حبیب آباد متولد شد. وی تعزیه خوانی را در سن 8 سالگی و از سال 1332 آغاز نموده است. آقای منصوری که از سال 1335 شمسی تا کنون در حسینیه حضرت امام حسین ع و حضرت اباالفضل ع معروف به حسینیه محله بالا به ایفای نقش پرداخته بیشترین تآثیر در این هنر اسلامی را از تعزیه خوانان قدیمی همچون پدر بزرگش مرحوم علی اکبر محوری (علی اکبر ابن سعد)، غلامرضا محوری (غلامرضا جواد)، محمد علی محوری (محمد علی شمر) داییش، پذیرفته است.
آقای منصوری از ابتدای ورود به این عرصه تا کنون در نقش های مختلفی اعم از اولیاء خوان و اشقیاء خوان از جمله : سکینه ، دوطفلان مسلم، دوطقلان زینب، حضرت قاسم، حضرت علی اکبر، حضرت عباس، حضرت امام حسین ع ، حر ، شمر ، امام حسن ع و... به ایفای نقش پرداخته است.
ایشان در توصیه به جوانان که به تازگی قدم در این عرصه می پردازنند نکاتی همچون داشتن خلوص نیت، داشتن ارادت به ائمه معصومین ع ،عشق و علاقه خدمت در دستگاه امام حسین ع و نداشتن تکبر و ریا را مورد تأکید قرار می دهند.
سر پرست گروه تعزیه خوانان محله بالای حبیب آباد در خاطره ای از تعزیه خوانی خود اینگونه نقل می کند :
در سال 1355 اینجانب در نقش حضرت علی اکبر ع در صبح عاشورا ایفای نقش می نمودم که در هنگام سر راه گیری حضرت عباس ع و حر بن ریاحی که مرحوم مصطفی منصوری (مصطفی شبیه خوان) در نقش حضرت عباس ع بود هنگامی که سوار بر اسب بود انگشت وی زیر دهانه اسب گیر نمود و باعث آسیب دیدگی ایشان گردید و بنده بالاجبار به جای ایشان در نقش حضرت عباس ع ایفای نقش نمودم تا مراسم تعزیه خوانی وقفه نیافتد بعد از آن توسط یکی از خدمتگزاران خبر رسید که شمر خوان حضور پیدا نکرده و باید سریع جهت پوشیدن لباس مخالف خوانی تغییر نقش بدهم پس به ناچار آقای حاج حسین طالبی را در نقش حضرت عباس ع قرار داده و خود در نقش شمر بن ذالجوشن تغییر لباس دادم. هنگامی که ورود کردم شعری که باید بخوانم در ذهنم نیامد چند دور با اسب زدم تا اینکه یکی از شعرها به یادم آمد و پس از آن شعرهای بعدی به ذهنم آمد در همان سالها با توجه به ناتوانی و مریض بودن مرشد غلامرضا جواد به عنوان سرپرست هیئت تعزیه معرفی و حکم سرپرستی گرفتم.
از همکاری آقای مرتضی منصوری با این پایگاه اطلاع رسانی تشکر نموده و از خداوند متعالی برای ایشان سلامتی و توفیق روز افزون مسالت می نماییم.
متاسفانه یکی از مشکلاتی که در مجالس تعزیه امروز مشاهده می شود و تعزیه خوانی را از جنبه عزاداری و آن هنر نمایشی اصیل خارج نموده، ورود بی برنامه اسب در حسینیه ها و بی نظمی در مجلس تعزیه است . بر اساس آنچه که از بزرگان نقل می شود آنچه که امروزه ما در حسینیه ها شاهد آن هستیم بیشتر شبیه پیست اسب سواری است تا میدان تعزیه خوانی و عزاداری حضرت ابا عبدالله الحسین ع و این در حالی است که در تعزیه سنتی و قدیم در حبیب آباد اساسا تعداد اسبها در روز عاشورا (که اوج تعزیه خوانی بود) از انگشتان دست تجاوز نمی کرده است آن هم اسب هایی با تربیت صحیح نه چموش و وحشی شده بوسیله اعمالی که متاسفانه بعضی از اسب داران،امروزه انجام می دهند. با این وصف در برخی از شهرها مشاهده می شود سرپرستان تعزیه با دعوت از تعداد محدودی از اسب داران و دادن کارت مخصوص به ایشان مجوز ورود اسبشان را اینگونه با برنامه خاصی تنظیم می کنند و هرج و مرج و بی نظمی هم تبعا در حین اجرای مراسم تعزیه در این خصوص بوجود نخواهد آمد.
امیدواریم سرپرستان تعزیه خوانان حبیب آباد هم امسال در ایام محرم و صفر با همکاری مراجع ذیربط و با تعامل خوب اسب داران عزیز به گونه ای عمل کنند که تعزیه خوانی سنتی حبیب آباد از این حیث نیز بدون خدشه باشد. ان شاء الله
قسمتی از تعزیه حضرت علی اکبر ع (شبیه امام : آقای محمد طالبی)
آقای محمد علی طالبی فرزند علی در سال 1327 در حبیب آباد برخوار متولد گردید. وی تعزیه خوانی را در سن 22 سالگی و از سال 1349 آغاز نمود. از جمله افرادیکه وی را تشویق به تعزیه خوانی نموده و نامبرده از ایشان تاثیر پذیرفته می توان به تعزیه خوانهای قدیم همچون مرحوم ملاحسین دهقانی (ملاحسین شمر) ، مرحوم علی اکبر مهوری (علی اکبر ابن سعد) ، مرحوم عبدالمحمد شریفی و مرحوم نبی اله فقیه اشاره نمود.
آقای طالبی ابتدا در نقش علی اکبر در حسینیه محله بالای حبیب آباد ایفای نقش می نمود و پس از آن در سال 1360 با کمک عده ای از علاقه مندان به تعزیه و خیرین محل اقدام به تاسیس حسینیه مهدی قائم عج (معروف به محله پاریس ) حبیب آباد نموده و در نقش های دیگری همچون قمر بنی هاشم و امام حسین (ع)، حر ، مسلم ، امام علی ع ، امام حسن ع و ... تا کنون به ایفای نقش پرداخته است.
وی که به شغل کشاورزی مشغول است در ایام مختلف سال در هیـــآت مذهبی حبیب آباد به ویژه هیئت صــاحب الـــزمان عج حبیب آباد اقدام به مداحی و نوحه خوانی اهل بیت عصمت و طهارت ع نموده و در جلسات مذهبی حضور فعالی دارد.
در پایان ضمن تشکر از همکاری آقای طالبی با این پایگاه از خداوند سلامتی و توفیق روز افزون ایشان را از خداوند مسالت می نماییم.
تعزیه به مجموعه ادب و هنر ایران ارزشهایی تقدیم کرده است. پیدایی نخستین شکل ادبیات نمایشی مکتوب، پدیداری شکل و شیوۀ اجرایی و بیانی خاص در هنر نمایشی و نگهداشت و استمرار مقامها و گوشههای موسیقی در سنت موسیقایی ملی ایران از جمله این ارزشها ست. تعزیهخوانان، به ویژه تعزیهخوانان تکیه دولت که از میان تعلیمیافتگان استادان موسیقی انتخاب میشدند، در حفظ موسیقی سنتی و استمرار و بقای مقامها و گوشههای موسیقی نقش بسیار پراهمیتی داشتند. آهنگ صدا و ادای کلمات و اشعار با الحان موسیقی در ردیفها، مقامها و گوشههای مختلف متناسب با شخصیت نقشها، تأثیری شگرف در ذهن و احساس و عاطفه مردم و القای بار معنایی اشعار به آنها داشت. تعزیهخوانانی که آواز خوش داشتند و مایههای موسیقی ایرانی را میدانستند، میتوانستند در ذهنِ جمعی عامه تماشاگر اثری عمیق بگذارند و در آنها نفوذ کنند و شور برانگیزند.
فایل صوتی : قسمتی از تعزیه حضرت عباس (ع)
حاج مصطفی فقیه فرزند محمد هادی در سال 1319 در شهر حبیب آباد برخوار متولد شد. وی تعزیه خوانی را در سن 15 سالگی (حدودا از سال 1334 هجری شمسی) آغاز نمود.به گفته ایشان، مشوق وی در این امر ، برادرشان مرحوم استاد نبی اله فقیه حبیب آبادی بوده و در این عرصه بیشتر متاثر از تعزیه خوانان قدیمی حبیب آباد همچون مرحوم سید عباس مرتضوی و مرحوم حاج مرشد طاهری بوده اند.
سرپرست گروه تعزیه خوانان سید الشهدا و اباالفضل علیهما السلام حبیب آباد تا کنون در حسینیه و تکایایی همچون : تکیه حضرت اباالفضل محله پایین، تکیه مهدی قائم محله پاریس، تکیه امام حسین و اباالفضل علیهما السلام محله بالا حبیب آباد ، تکیه شهر گز برخوار، هنرستان اصفهان، باغ نگار اصفهان، چهار راه بنایی ، امامزاده حسن ع اصفهان ، سیون و ... به ایفای نقش پرداخته است.
نقش هایی که ایشان از بدو ورود به این عرصه تا کنون در آن به اقامه عزای اهل بیت علیهم السلام پرداخته می توان به شبیه : قاسم، علی اکبر، عباس، حر، حضرت علی ، مسلم، امام حسن، امام حسین، امام رضا، امام موسی، ابراهیم، سلیمان، یوسف، بشیر، فرنگی بارگاه، امام سجاد، چوپان طفلان مسلم ، عبداله عفیف، مختار بارگاه ابن زیاد، زارع علقمه، ایوب،صودیف و ... اشاره نمود.
حاج مصطفی فقیه در خصوص سبک تعزیه خوانی قدیم و سنتی و تفاوت آن با تعزیه امروزی می گوید :
آقای شکراله بیگی
آقای شکراله بیگی فرزند غلامرضا در سال 1315 در حبیب آباد متولد شد. وی تعزیه خوانی را از سال 1335 و در سن 20 سالگی آغاز نمود. مشوق و راهنمای آقای بیگی در این عرضه مرحوم غلامرضا مهوری معروف به غلامرضا جواد ( از تعزیه خوانان قدیمی حبیب آباد) بود. نامبرده در نقش های مختلف موافق خوان به ویژه شبیه امام حسین علیه السلام به ایفای نقش پرداخته است.
در اینجا خاطره ای را از زبان ایشان نقل می کنیم :
" اینجانب شکراله بیگی پیر غلام امام حسین علیه السلام که مدت 60 سال در نقش امام و نقشهای مختلف در حسینیه های حبیب آباد تعزیه خوانی کردم و مدتی است که بازنشست دستگاه امام حسین ع شده ام و افتخار می کنم که مردم بنده را به پیر غلامی امام حسین ع قبول دارند. مدت 4 سال پیش در دولت آباد برخوار از طرف اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی جلسه ای به نام پیرغلامان امام حسین ع برپا شده بود که از بنده هم دعوت بعمل آمد و افتخار شرکت در آن محفل را پیدا کردم و از طرف اداره ارشاد پیرترین غلامان امام حسین ع را به لحاظ سنی مورد تقدیر و تشکر قرار دادند و اینجانب نیز به دریافت یک جلد کلام الله مجید و یک عدد شمشیر افسری و تقدیرنامه نائل شدم و خوشحالم که در مدت عمرم نوکر پیرغلام امام حسین ع و اهل بیت عصمت و طهارت ع بوده ام. "
آقای بیگی در توصیه به جوانان و نوجوانان تعزیه خوان می گوید : " در هر مجلسی که در شأن آنها نیست، شرکت نکنند. "
با تشکر از همکاری آقای بیگی با این پایگاه اطلاع رسانی، از خداوند متعال برای ایشان سلامتی و توفیق مسالت داریم.
عدم شرکت در محافل و اجتماعات تعزیه خوان ها برای تمرین و ممارست
از تعزیه خوانان قدیمی شنیده بودیم در ایام ماه محرم و صفر که موقع برپایی مراسم تعزیه خوانی در حبیب آباد بود و مردم تعزیه خوانی را چونان مراسمی عزاداری (نه مثل امروز که بعضا برای سرگرمی و گذراندن وقت توسط برخی افراد نا آگاه و یا محلی برای به نمایش گذاشتن اسب ها) فرض می نمودند و به گونه ای برنامه ریزی می کردند که عصرها در تکایای شهر حضور یافته و به تماشای تعزیه خوانی بپردازند، شبها تعزیه خوانان با هماهنگی و نظارت سرپرست تعزیه در محلی همچون منزل یکی ازتعزیه خوانان یا تکیه یا مسجد دور هم گرد آمده و برای تعزیه روز بعد نسخه های مجلس را تقسیم نموده و سپس هر کدام نسخه خود را با آهنگ و نحوه خواندن آن در حضور سر پرست و بقیه تعزیه خوانان تمرین می نمود و این باعث می شد در روز اجرای تعزیه به خوبی این نقش را اجرا کند.
متاسفانه این امر مهم امروزه از میان تعزیه خوانان امروزی رخت بربسته و به همین جهت می بینیم تعزیه های امروزی آن چنان شور و شوق را در بین مستمعین ایجاد نمی کند.
پیشنهاد می شود تعزیه خوانان به خصوص سرپرستان حسینیه ها به این امر مهم دقت نظر داشته و این سنت نیکو که در بین پیشینیان و پیشکسوتان تعزیه حبیب آباد برقرار بوده است را بار دیگر زنده نگه دارند تا شاهد احیای تعزیه خوانی سنتی باشیم.
فایل صوتی : قسمتی از ورود شمر به کربلا
سید مهدی مومنی فرزند مرحوم زنده یاد حجت الاسلام والمسلمین حاج سید مرتضی مومنی (از روحانیون بزرگوار حبیب آباد) در سال 1335 در حبیب آباد برخوار متولد شد. تعزیه خوانی را در سنین نوجوانی و در نقش های مختلف از جمله رقیه و طفلان زینب در حسینیه قدیم این شهر شروع کرد و تا کنون نیز در این حسینیه مشغول به ایفای نقش در مجالس تعزیه می باشد.
از جمله مشوقین وی به تعزیه خوانی می توان از مرحوم ملاحسین دهقانی معروف به ملاحسین شمر و مرحوم سید عباس مرتضوی و مرحوم استاد نبی اله فقیه و آقای مصطفی محسنی را نام برد.
ایشان بعد از مرحوم استاد نبی الله فقیه ادامه دهنده سبک آن مرحوم در نقش شمر بن ذی الجوشن می باشد و به ظرافت خاص و زیبایی سبک سنتی شبیه شمر را اجرا می نماید.
وی در خصوص تفاوت سبک تعزیه خوانی سنتی با تعزیه امروزی می گوید :
تعزیه خوانی امروزی بیشتر تئاتر است تا تعزیه خوانی
سید مهدی مومنی علت قدم در این عرصه و موفقیت خویش را عشق به تعزیه خوانی بر می شمارد. در روز عاشورا و روز 28 صفر در حبیب آباد و در مجلس تعزیه هفتاد و دو تن ، ورود شمر که توسط ایشان صورت می گیرد جمعیت زیادی را برای دیدن به این حسینیه جذب می کند.